Głównym zdaniem Inspektoratu Transportu Drogowego jest kontrola przestrzegania przepisów obowiązujących w zakresie wykonywania transportu drogowego i niezarobkowego przewozu osób i rzeczy. Działania ITD mają na celu przede wszystkim eliminowanie jakichkolwiek negatywnych zjawisk w transporcie drogowym. Główne zasady funkcjonowania to: legalność, skuteczność, wydajność i oszczędność.
Inspekcja współdziała z Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Handlową i zarządcami dróg. Celem jest zachowanie porządku ruchu na drogach publicznych oraz zwalczanie przestępstw gospodarczych popełnianych w związku z transportem drogowym. Ponadto Inspekcja współdziała z organami samorządu terytorialnego, jak również z organizacjami zrzeszającymi przewoźników drogowych.
Inspektorzy transportu drogowego posiadają uprawnienia do przeprowadzania kontroli w transporcie drogowym, w tym kontroli ruchu drogowego. Inspektor transportu drogowego, podczas przeprowadzania kontroli drogowej, może wydawać polecenia i sygnały. Występuje w umundurowaniu, posługuje się legitymacją służbową i znakiem identyfikacyjnym oraz używa oznakowanego pojazdu służbowego.
Kary nakładane na przedsiębiorców, zarządzających firmami transportowymi oraz kierowców mogą być dotkliwe. Najważniejsza jest świadomość obowiązującego prawa oraz jego przestrzeganie.